بررسی تنوع نمونه‌های اسپرس زراعی (Onobrychis sativa) نگهداری شده در شرایط سردخانه برای صفات کیفی بذر

به منظور بررسی و ارزیابی تنوع و روند زوال بذرهای نمونه‌های موجود در بانک ژن منابع طبیعی، از خانواده پروانه آسا، گونه Onobrychis sativa انتخاب و 9 نمونه از بذرهای آن، متعلق به سالهای گذشته که در سردخانه نگهداری شده بودند در دو آزمایش جداگانه ژرمیناتور و گلخانه در طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. در آزمایش ژرمیناتور، صفات قوه نامیه، سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر و در آزمایش گلخانه، درصد جوانه‎زنی، سرعت جوانه‌زنی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه، چهل روز پس از کاشت اندازه‌گیری شد. در ضمن قوه نامیه و وزن هزار دانه بذرها در بدو ورود به سردخانه اندازه‏گیری شده بود. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه، اختلاف معنی‌داری را میان نمونه‌های مورد آزمون، نشان داد. صفات کاهش قوه نامیه، سرعت جوانه‌زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر و ارتفاع گیاه نمونه‌ها، از نظر آماری اختلاف نشان دادند که نشان دهنده وجود تنوع میان نمونه‌ها است. نتایج ضرایب همبستگی برای صفات مورد مطالعه در میان دو محیط معنی‌دار بود که نشان دهنده عدم وجود اثرات متقابل ژنوتیپ× محیط است و نمونه‎ها از نظر درصد جوانه‎زنی در هر دو شرایط روند یکسانی داشتند. همچنین میان سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر در ژرمیناتور همبستگی بالایی وجود داشت. این همبستگی به وسیله مدل رگرسیونی گام به گام تأیید شد. بنابراین سرعت جوانه‌زنی برآورد خوبی از بنیه بذر بدست می‌دهد. کاهش قوه نامیه با صفات درصد جوانه‌زنی در گلخانه، سرعت جوانه‌زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه همبستگی منفی معنی‌داری نشان داد. بنابراین در پدیده زوال بذر نه تنها قوه نامیه کاهش می‌یابد، بلکه سرعت ‌جوانه‌زنی، بنیه بذر و رشد اولیه گیاه‎ در گلخانه نیز کاهش می‌یابد‎‎‍‌‌. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که کاهش قوه نامیه به شدت تحت تأثیر منشأ بذر قرار دارد و تحت شرایط انجام آزمایش حاضر، تفکیک اثر دوره نگهداری بذر در سردخانه از اثر منشأ بذر، ناممکن بود. بنابراین نمی‌توان به طور دقیق پیشنهاد نمود که بذرهای این گونه را پس از چند سال تکثیر و احیاء نمود و بایستی برنامه ریزی احیاء، برای هر نمونه به طور مجزا صورت گیرد.